Wiktor Dega – a remarkable medical doctor and educator (1896–1995) – reminiscences on the 20th anniversary of his death

This elaboration concerns reminiscences on a remarkable human being, medical doctor – an orthopaedist and educator – Wiktor Dega. It consists of two fundamental parts: a biographical part and the other showing the professor’s role in treating and developing a medical care for a child with motor dysfunction. It also presents Wiktor Dega’s academic and didactic activity and his efforts in arranging the first free of charge courses in orthopaedic gymnastics in Poznań primary schools for children with poor posture. This activity was deeply rooted in the professor’s interest in rehabilitation. Wiktor Dega was a co-founder and the first president of the Polish Association for Combating Disability [Towarzystwo do Walki z Kalectwem]. He was a member of the Executive Board of the Polish Academy of Sciences, a member of the Scientific Council at the Ministry of Health and Social Care, an expert for rehabilitation at the WHO and one of advisers of the World Health Fund in New York. For many years he was also a national rehabilitation specialist, the president of the Polish Orthopaedic and Traumatology Association as well as chief editor of the magazine called “Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedii Polskiej”. He was also an honorary citizen of Poznań

Is intra-articular infliximab therapy a good alternative to radionuclide synovectomy for a patient with refractory pigmented villonodular synovitis?

Pigmented villonodular synovitis (PVNS) is a rare disease that has clinical and histopathological characteristics of both benign proliferative disorder and a chronic inflammatory process of the synovial tissue. The primary mode of treatment is surgery followed by an adjuvant radiotherapy; however, the risk of recurrence is a significant (40–70%). Several publications suggest that the TNF-α inhibitors might be a treatment option. We present a case of a 29-year-old female diagnosed with PVNS of the knee joint, refractory to surgery and 3 radionuclide synovectomies. Because the possibilities of conventional therapy were exhausted, treatment with an intra-articular anti-TNF-α monoclonal antibody (infliximab) was performed. Despite a high safety profile and a good tolerance of that therapy we did not observe significant clinical and radiological improvement. To assess the effectiveness of intra-articular TNF-α inhibitors as an adjuvant treatment in PVNS, prospective studies are needed.</jats:p

Komisja Edukacji Narodowej : kontekst historyczno-pedagogiczny

W dniu 14 października 2013 roku minęło 240 lat od utworzenia Komisji Edukacji Narodowej – pierwszej na ziemiach polskich i w Europie państwowej centralnej władzy oświatowej. Komisja powstała w niezwykle trudnych warunkach politycznych – tuż po pierwszym rozbiorze. Rozbiór był wstrząsem i upokorzeniem dla społeczeństwa polskiego na tyle silnym, by zmusić je do szukania jak najskuteczniejszych środków zaradczych. Zgodnie z duchem ówczesnej epoki zwrócono się w stronę edukacji. Podzielano głębokie, częściowo utopijne, przekonanie epoki oświecenia, że wychowanie i kształcenie społeczeństwa mogą stać się remedium na wszelkie bolączki społeczne i polityczne. W sukurs tym zamierzeniom przyszyła decyzja papieża Klemensa XIV o kasacie zakonu jezuitów. Konieczność ustanowienia zarządu nad szkołami pojezuickimi przyspieszyła decyzję o powołaniu przez sejm Komisji Edukacji Narodowej. Zasługi Komisji są niezaprzeczalne – stworzyła podwaliny nowoczesnego szkolnictwa polskiego, zmodyfikowała i unowocześniła programy oraz opracowała nowe podręczniki. Starając się nadać wysoki prestiż zawodowi nauczycielskiemu powołała stan akademicki jako organizację nauczycieli oraz wprowadziła pierwszych świeckich nauczycieli do szkół. Wychowanie w prowadzonych przez siebie szkołach narodowych przesyciła Komisja duchem obywatelskim i patriotycznym, a za swe naczelne zadanie uznała wychowanie nowego pokolenia Polaków – obywateli i patriotów, świadomie i z zaangażowaniem współdecydujących o losach ojczyzny. Powołanie Komisji Edukacji Narodowej stanowi niewątpliwie jasny punkt w dramatycznej polskiej historii, a co istotne i nie tracące swej aktualności – jest przykładem konstruktywnej pracy prowadzonej ponad podziałami światopoglądowymi czy politycznymi w imię dobra państwa i narodu. Do tradycji Komisji Edukacji Narodowej odwoływano się często zarówno w epoce rozbiorów, jak w okresie II Rzeczypospolitej i w czasach powojennych. Kolejne okrągłe rocznice utworzenia Komisji starano się obchodzić uroczyście: 100-lecie przypadające na czas zaborów – ze względów politycznych – stosunkowo skromnie, 150-lecie w okresie Polski niepodległej już oficjalne, wreszcie 200-lecie w roku 1973 z dużym rozmachem. Po okresie bardzo intensywnych badań nad Komisją przypadających zwłaszcza na lata 70. XX w., zainteresowanie Komisją powoli słabło, a badacze – historycy i historycy wychowania – skierowali swą uwagę w stronę innych zagadnień. Po prawie 40-letniej przerwie postanowiono przypomnieć społeczeństwu Komisję Edukacji Narodowej i powrócić do badań nad nią. Niewątpliwie impulsem była wspomniana już okrągła 240 rocznica utworzenia Komisji, a pomysł obchodów wypłynął z Towarzystwa Historii Edukacji. W obchody bardzo aktywnie zaangażowała się grupa polskich historyków wychowania skupionych wokół badań prowadzonych w ramach grantu „Komisja Edukacji Narodowej – model szkoły i obywatela – koncepcje, doświadczenia, inspiracje”, zaś Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, którego patronką jest właśnie Komisja, ogłosił rok 2013 „Rokiem Komisji Edukacji Narodowej w Uniwersytecie Pedagogicznym”. 14 października 2013 roku – dokładnie w dniu utworzenia Komisji – grono polskich historyków, historyków oświaty i nauki, pedagogów, a także wszystkich, którym tematyka Komisji jest bliska, spotkało się na ogólnopolskiej konferencji „Komisja Edukacji Narodowej – dzieło i ludzie w dialogu pokoleń” zorganizowanej w Krakowie przez Instytut Historii oraz Katedrę Historii Oświaty i Wychowania Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Instytut Historii Nauki PAN oraz Towarzystwo Historii Edukacji. Niniejszy, kolejny już tom „Biblioteki Współczesnej Myśli Pedagogicznej” jest pokłosiem tych wszystkich wydarzeń. Przedstawieniem badań i refleksji współczesnych uczonych nad dziejami, dorobkiem i tradycją Komisji Edukacji Narodowej. Znakomicie ukazuje również jak osiągnięcia, doświadczenie i wiedza starszego pokolenia badaczy, wprowadzonych już w tematykę Komisji, zbiegają się z wysiłkami młodego pokolenia naukowców, dla których te zagadnienia są dopiero „obszarem oswajanym”. Tom ma układ trójdzielny, poprzedzony dwoma tekstami wykładów inauguracyjnych wygłoszonych podczas uroczystych inauguracji roku akademickiego 1993/94 oraz 2013/14 w obecnym Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Artykuły zamieszczone w części pierwszej dotyczą kwerendy archiwalnej i źródłowej prowadzonej głównie w ramach wspomnianego grantu. W części drugiej zgromadzono artykuły omawiające poszczególne pola działalności Komisji poczynając od analizy „Ustaw” jako podstawowego dokumentu zawierającego wizję reformy i wyznaczającego ramy działań Komisji, poprzez problematykę związaną z kadrą nauczycielską, podręcznikami, a wreszcie szkołami różnych szczebli. Trzecia, ostatnia część, zawiera teksty odnoszące się do spuścizny oraz funkcjonowania tradycji Komisji w społeczeństwie polskim. Układ zamieszczonych tekstów jest zgodny z porządkiem chronologicznym poruszanych w nich zagadnień, poczynając od wieku XIX, a kończąc na czasach nam współczesnych. W intencji autorów oraz redaktorów tom stanowi nie tylko podsumowanie prac prowadzonych w ostatnich latach, ale także ma na celu przybliżenie, nieco ostatnio zapomnianej problematyki Komisji Edukacji Narodowej wszystkim interesującym się problemami historii i pedagogiki, ma również stanowić zachętę do podejmowania i rozwijania dalszych badań, poprzedzających jubileusz 250 rocznicy powołania Komisji Edukacji Narodowej

Szkoła twórcza w odtwórczym świecie

Zbiorowe opracowanie opatrzone zostało tytułem SZKOŁA TWÓRCZA W ODTWÓRCZYM ŚWIECIE. Naczelnym pojęciem jest „szkoła twórcza”, bo taką być powinna. To ruch nowego nauczania w pierwszej połowie XX w. sformułował pojęcie szkoły twórczej i szkoły aktywnej. Autorem pojęcia szkoły twórczej jest Henryk Rowid (1877–1944), a szkoły aktywnej psycholog szwajcarski Adolf Ferriere (1879–1960). Idee obu koncepcji nauczania utrzymują się w Polsce i w XXI w. w postaci Towarzystwa Szkół Twórczych i Stowarzyszenia Szkół Aktywnych. Do Towarzystwa należą z Krakowa dwa licea: I i II Liceum Ogólnokształcące, a do Stowarzyszenia V Liceum Ogólnokształcące. Uczniem II Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie był Henryk Rowid, wtedy jeszcze występujący pod nazwiskiem Naftali Herz Kanarek. Szkoła twórcza promuje Kraków, promuje kształcenie nauczycieli w tym mieście, niech jednym z wielu dowodów będzie fakt, że podstawowym życzeniem profesora Shunji Tanabe z Japonii było zorganizowanie wizyty w szkole twórczej, w II Liceum Ogólnokształcącym. To co zobaczył w tej Szkole, wywołało autentyczne zdumienie. Zamieszczone w tej książce teksty ułożyły się w trzy dające się logicznie wyodrębnić części. Każdą z nich otwiera opracowanie o największej ogólności i łączące się z koncepcja szkoły twórczej, a występują w niej aktywni i podmiotowo traktowani uczniowie oraz twórczo działający nauczyciele. Pierwsza część, o sporej dozie krytycyzmu wobec współczesnej szkoły, zawiera teksty, których autorzy, w emocjonalnym lub w chłodnym sposobie narracji pokazują utrudnienia w działaniu szkoły twórczej i pracującej w niej nauczycieli. Emocjonalne, ale wypływające z dobrego rozpoznania pracy szkoły przemyślenia zaprezentował historyk edukacji prof. dr hab. Ryszard Kucha, który chciałby wskrzesić H. Rowida. W szkole twórczej, aktywnej, ważna jest osobowość nauczyciela, przez Jana Władysława Dawida nazwana duszą nauczycielstwa. Od przypomnienia, co pod pojęciem duszy nauczycielstwa rozumiano dawniej, jak jest traktowana współcześnie, zaczyna się druga część książki. Autorzy z kraju i z zagranicy z części budują osobowość nauczycieli szkół różnych stopni, ujawniają zagrożenia, które wpływają na zmiany osobowości, w końcowej zaś części pokazują jak wygląda współczesne kształcenie nauczycieli w kilku krajach. Istotą szkoły twórczej jest podmiotowe traktowanie ucznia. Tę zasadę w różnym ujęciu i wobec dzieci z różnymi potrzebami edukacyjnymi i wychowawczymi zaprezentowali polscy pedagodzy. Niektóre elementy wchodzące w skład podmiotowego ujęcia roli ucznia pokazane zostały na przykładzie konkretnych instytucji, np. Wiosek Dziecięcych SOS. Dwa teksty odnoszą się do płci, do faktycznego i prawnego traktowania płci w edukacji. Wstępy, wprowadzenia do opracowań zbiorowych ukierunkowują czytelników, wybawiają od żmudnej lektury, niemoralnie reklamują zalety, których tam nie ma. Wprowadzenie, które poprzedza tę książkę nie spełnia żadnego z zaprezentowanych warunków