Ekonomiczne uwarunkowania konstytucji

The aim of the article is to draw attention to the systemic problem of mutual relations between constitution and its economic environment, in particular in the context of attempts to explain various interdependent economic and constitutional crisis phenomena. In this approach, theoretical and doctrinal aspects of the functions and guarantees of constitution as well as the economic constitution and constitutional economics are discussed herein, and the basic relations between them are analyzed. The main finding of the study is the conclusion that constitution and the practice of its application are directly legitimized by the efficiency of the economic system of the state. This efficiency influences the feasibility of the functions and guarantees of constitution to a significant extent, which consequently requires the use of instruments not only of legal but also of economic analysis of constitution in systemic practice.Celem artykułu jest przybliżenie problematyki wzajemnych relacji pomiędzy konstytucją i jej otoczeniem ekonomicznym, w szczególności w kontekście prób wyjaśnienia różnych współzależnych kryzysowych zjawisk gospodarczych i konstytucyjnych. W tym ujęciu omówione zostały tutaj aspekty teoretyczno-doktrynalne dotyczące funkcji i gwarancji konstytucji oraz konstytucji gospodarczej i ekonomii konstytucyjnej, a także przeanalizowane zostały podstawowe relacje między nimi. Zasadniczym wnioskiem płynącym z opracowania jest wniosek o bezpośrednim legitymizowaniu konstytucji i praktyki jej stosowania przez efektywność systemu ekonomicznego państwa. Efektywność ta wpływa bowiem na realność funkcji i gwarancji konstytucji w istotnym zakresie, co w konsekwencji nakazuje sięganie po instrumenty nie tylko prawnej, ale także ekonomicznej analizy konstytucji w praktyce ustrojowej

Litygacja dotycząca zmian klimatu. Otwartość polskiego porządku konstytucyjnego

The article examines the evolving role of climate change litigation (CCL) in addressing the global climate crisis, with particular emphasis on its relevance within the context of Polish constitutional norms. Climate change litigation is increasingly recognized as a strategic tool (SCCL – Strategic Climate Change Litigation) for driving systemic changes in environmental governance, as it uses legal frameworks to formulate climate responsibility. The study is divided into three sections. The first examines the global development and historical trajectory of climate change litigation, highlighting landmark rulings and the integration of human rights arguments related to so-called climate rights. The second explores the transnational significance of SCCL, emphasizing its influence on broader environmental governance frameworks. The third assesses the potential for the reception of (S)CCL mechanisms within the Polish constitutional order, analyzing relevant constitutional norms and the potential for judicial engagement in climate governance. Using an interdisciplinary, comparative legal approach, this study contributes to the ongoing discourse on environmental constitutionalism, the role of courts in global climate governance, and the intersection of national legal systems with international environmental standards. The authors provide insights into the theoretical, normative and practical implications of strategic climate litigation, particularly in the Polish context. The article aims to deepen understanding of its potential impact on the use of national constitutional frameworks.W artykule analizie poddano ewoluującą rolę litygacji (postępowań sądowych) dotyczących zmian klimatu (CCL – climate change litigation) w przeciwdziałaniu globalnemu kryzysowi klimatycznemu, ze szczególnym uwzględnieniem ich znaczenia w kontekście polskich norm konstytucyjnych. Postępowania te są coraz częściej postrzegane jako strategiczne narzędzie (SCCL – strategic climate change litigation) umożliwiające wprowadzanie systemowych zmian w zakresie zarządzania środowiskiem, wykorzystując ramy prawne do formułowania odpowiedzialności klimatycznej. Badanie podzielone jest na trzy części. W pierwszej omówiono globalny rozwój oraz historyczną trajektorię postępowań sądowych dotyczących zmian klimatu, zwracając uwagę na przełomowe orzeczenia oraz integrację argumentów z zakresu praw człowieka odnoszących się do tzw. praw klimatycznych. W drugiej przeanalizowano ponadnarodowe znaczenie SCCL, podkreślając ich wpływ na szersze ramy zarządzania środowiskiem. W trzeciej oceniono potencjał przyjęcia mechanizmów (S)CCL w polskim porządku konstytucyjnym, analizując odpowiednie normy konstytucyjne oraz możliwości zaangażowania sądów w kwestie związane z polityką klimatyczną. Wykorzystując interdyscyplinarne, porównawcze podejście prawnicze, omówione badanie wnosi wkład do trwającej debaty na temat konstytucjonalizmu środowiskowego, roli sądów w globalnym systemie zarządzania klimatem oraz powiązań krajowych porządków prawnych z międzynarodowymi standardami ochrony środowiska. Autorzy poruszają wątki teoretycznych, normatywnych i praktycznych implikacji strategicznych postępowań klimatycznych, zwłaszcza w kontekście polskim. Celem artykułu jest w szczególności pogłębienie zrozumienia ich potencjalnego wpływu na wykorzystanie krajowych ram konstytucyjnych

Konstytucyjna ochrona wolności wypowiedzi w Polsce

Niniejsza monografia, będąca zmodyfikowaną wersją mojej pracy doktorskiej obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w październiku 2014 r., stanowi próbę zidentyfikowania i analizy czynników, które wpływają na to, że po kilkunastu latach obowiązywania w Polsce nowej demokratycznej konstytucji i szerokim związaniu się przez państwo polskie prawem międzynarodowym i ponadpaństwowym w kontekście ochrony wolności wypowiedzi nadal pojawiają się istotne problemy prawne związane z tą wolnością. W tym ujęciu, jako założony przedmiot badań, podjęto próbę ustalenia ogólnych uwarunkowań ochrony wolności wypowiedzi w państwie chroniącym prawa człowieka, demokratycznym i prawnym oraz kolejno odniesienie ustalonych czynników do obowiązującego w Polsce modelu konstytucyjnego i polskiej praktyki ochrony tej wolności

Generalne klauzule odsyłające we współczesnym polskim prawie konstytucyjnym. Zarys problematyki

The purpose of this article is to briefly analyze specific legal norms: “general reference clauses” – in view of the Polish contemporary constitutional law. These norms are expressed in legal texts but they refer to extra-legal values and are “opened” for them. Considerations are focused here on the selected regulations of the Constitution of the Republic of Poland of April 2, 1997 and selected rulings of the Polish Constitutional Tribunal.Celem tego artykułu jest syntetyczna analiza specyficznych norm prawnych: „generalnych klauzul odsyłających” – w świetle współczesnego polskiego prawa konstytucyjnego. Wskazane normy zostały wyrażone w formalnie obowiązujących konstytucyjnych przepisach prawnych, ale ich normatywna treść odnosi się w istocie do pozaprawnych wartości, wynikających z otwartego charakteru tych przepisów. Rozważania w opracowaniu skupiają się głównie wokół wybranych regulacji Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz wybranych orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego

Ochrona wolności wypowiedzi w świetle Uwag Ogólnych nr 34 Komitetu Praw Człowieka ONZ

The purpose of this article is to analyze legal guarantees of freedom of expression provided for in The International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) from the perspective of The U.N. Human Rights Committee’s (HRC) General Comments No. 34. The study is focused mainly on the HRC’s interpretations concerning regulations of the article 19 of ICCPR, which consists general direct provisions of this freedom and its general indirect limitations, and also the HRC’s comments on the article 20 of ICCPR, which is related to different forms of hate speech. Firstly, the analysis shows HRC’s general description of elements of freedom of expression, i.e. the right to hold opinions and freedom to seek, receive and impart information and ideas, but also of the principle of rights and freedoms limitations’ proportionality. It also concerns HRC’s comments on the specific forms and contexts of freedom of expression, mainly about freedom of press and media, crimes of defamation, public insult of head of state and constitutional authorities or public officials and also crimes of religious offence and some forms of hate speech. Moreover, there was indicated HRC’s stand on the matter of imprisonment penalty as a legal sanction for misuse of freedom of expression.Artykuł nie zawiera abstraktu w języku polski

Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r. (I NSW 103/19)

Judicial control over the correct course of parliamentary elections is an important element of the broadly understood electoral procedure in a democratic state ruled by law. Such control is provided for in Article 101 of the Polish Constitution, which entrusts the Supreme Court with examining electoral protests and confirming the validity of elections to the Sejm and Senate. As a result of serious reservations indicated in the doctrine of constitutional law as to the constitutionality of the current National Council of the Judiciary and, as a consequence, constitutional doubts as to the appointment of certain persons to its position in 2018 in this Court, doubts may be raised not only in the scope of the Supreme Court’s control over parliamentary elections carried out on 13 October 2019, made with the participation of these people, but also in the matter of validity of the elections themselves. The glossed decision, despite its substantive correctness in leaving one of the electoral protests without further progress, is an example of these procedural doubts.Sądowa kontrola prawidłowości przebiegu wyborów parlamentarnych stanowi istotny element szeroko pojętej procedury wyborczej w demokratycznym państwie prawnym. Kontrolę taką przewiduje art. 101 obowiązującej w Polsce Konstytucji, który Sądowi Najwyższemu powierza rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu i Senatu. Na skutek wskazywanych w doktrynie prawa konstytucyjnego poważnych zastrzeżeń co do konstytucyjności obecnej Krajowej Rady Sądownictwa i w konsekwencji konstytucyjnych wątpliwości w zakresie powołania na jej wniosek w 2018 r. niektórych osób na stanowiska w tym Sądzie, wątpliwości budzić może nie tylko kontrola Sądu Najwyższego w zakresie wyborów parlamentarnych przeprowadzonych 13 października 2019 r., dokonana z udziałem tych osób, lecz także ważność samych wyborów. Glosowane postanowienie, mimo jego merytorycznej prawidłowości w zakresie pozostawienia jednego z protestów wyborczych bez dalszego biegu, stanowi przykład tych wątpliwości proceduralnych

WOS, czyli Wolność, Odpowiedzialność, Sprawiedliwość. Program nauczania wiedzy o społeczeństwie dla III i IV etapu edukacyjnego

Program nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie w ramach III i IV etapu edukacyjnego z uwzględnieniem wymagań reformy programowe

Environmental stress - what can we learn from chlorophyll a fluorescence analysis in woody plants? A review

Chlorophyll a fluorescence (ChF) signal analysis has become a widely used and rapid, non-invasive technique to study the photosynthetic process under stress conditions. It monitors plant responses to various environmental factors affecting plants under experimental and field conditions. Thus, it enables extensive research in ecology and benefits forestry, agriculture, horticulture, and arboriculture. Woody plants, especially trees, as organisms with a considerable life span, have a different life strategy than herbaceous plants and show more complex responses to stress. The range of changes in photosynthetic efficiency of trees depends on their age, ontogeny, species-specific characteristics, and acclimation ability. This review compiles the results of the most commonly used ChF techniques at the foliar scale. We describe the results of experimental studies to identify stress factors that affect photosynthetic efficiency and analyse the experience of assessing tree vigour in natural and human-modified environments. We discuss both the circumstances under which ChF can be successfully used to assess woody plant health and the ChF parameters that can be useful in field research. Finally, we summarise the advantages and limitations of the ChF method in research on trees, shrubs, and woody vines

The adaptation of a hydroponic system in vertical gardens adapted to a Polish climate

Green areas in cities are gradually shrinking due to the civilization development. So-called ‘vertical gardens’ may become an alternative for flat areas of lawns or flower beds in densely built-up areas, providing air quality improvement, benefits for local microclimate and aesthetic value for human health and well-being. The establishment of a new construction for the vertical garden on a wall of an existing building needs a specific approach: the vertical garden construction should be stable, robust, lightweight and easy to assembly. In our work, we present the construction for vertical garden adjusted to hydroponic cultivation of ornamental herbaceous plants. The construction was established on both the southern and northern walls on a building in university in Lublin, Poland. During three consecutive years, the construction of a vertical garden, the hydroponic water-and-nutrient supplying system and the plants were monitored. The results showed that the applied construction and hydroponic system worked well and was resistant to climatic conditions throughout the year