Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/2. Imensko kazalo

Publishing medieval charters for Slovenian history is a long-term effort. The first four volumes were still published in the days of the pioneer of the project, Franc Kos (in the period 1902–1915), with the fifth book, published by his son Milko Kos, following somewhat later on. It was only in 2002 that France Baraga published, on the basis of the collected materials, the Central Catalogue of Medieval Charters of Dr. Božo Otorepec from the Milko Kos Historical Institute of ZRC SAZU, the sixth volume of medieval charters encompassing a relatively short period of ten years, 1246–1255. The volume appeared without an index of names, the publication of which has been postponed until today. This book therefore contains an accurate explanatory index of personal and place names, thus completing Baraga’s edition of 295 medieval charters.Izdajanje srednjeveških listin za slovensko zgodovino je delo, ki nastaja na zelo dolg rok. Prve štiri knjige so bile izdane še za življenja začetnika projekta Franca Kosa (v obdobju 1902–1915), peta knjiga, ki jo je izdal njegov sin Milko Kos, pa je že nekoliko bolj oddaljena (1928). Šele leta 2002 je France Baraga na podlagi zbranega gradiva, Centralnega kataloga srednjeveških listin dr. Boža Otorepca z Zgodovinskega inštituta Milka Kosa ZRC SAZU, objavil šesti zvezek srednjeveških listin, ki zajema relativno kratko desetletno obdobje 1246–1255. Zvezek je izšel brez imenskega kazala, katerega izid se je zavlekel do sedaj

Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/2

Publishing medieval charters for Slovenian history is a long-term effort. The first four volumes were still published in the days of the pioneer of the project, Franc Kos (in the period 1902–1915), with the fifth book, published by his son Milko Kos, following somewhat later on. It was only in 2002 that France Baraga published, on the basis of the collected materials, the Central Catalogue of Medieval Charters of Dr. Božo Otorepec from the Milko Kos Historical Institute of ZRC SAZU, the sixth volume of medieval charters encompassing a relatively short period of ten years, 1246–1255. The volume appeared without an index of names, the publication of which has been postponed until today.This book therefore contains an accurate explanatory index of personal and place names, thus completing Baraga’s edition of 295 medieval charters.The book comes with a CD Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku. 6/1 – Listine 1246–1255. 6/2 – Imensko kazalo [Materials for Slovenian Medieval History. 6/1 – Charters 1246 – 1255. 6/2 – Index of names] and both books in pdf-format.Izdajanje srednjeveških listin za slovensko zgodovino je delo, ki nastaja na zelo dolg rok. Prve štiri knjige so bile izdane še za življenja začetnika projekta Franca Kosa (v obdobju 1902–1915), peta knjiga, ki jo je izdal njegov sin Milko Kos, pa je že nekoliko bolj oddaljena (1928). Šele leta 2002 je France Baraga na podlagi zbranega gradiva, Centralnega kataloga srednjeveških listin dr. Boža Otorepca z Zgodovinskega inštituta Milka Kosa ZRC SAZU, objavil šesti zvezek srednjeveških listin, ki zajema relativno kratko desetletno obdobje 1246–1255. Zvezek je izšel brez imenskega kazala, katerega izid se je zavlekel do sedaj

Neznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem

Neznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem [The Unknown and Forgotten from the 18th-Century Slovenian Territory] is the first monograph written by the Slovenian Society of 18th Century Studies and presents the less known phenomena and aspects of the 18th-century Slovenian territory. The monograph was compiled by twenty-three Slovenian and international authors whose contributions discuss numerous areas spanning general, cultural, music, art and literary history. It is divided into several chapters. The introduction, containing the presentation of the Slovenian provinces in the 18th century, serves as the basic starting point and is followed by chapters “Pravna, upravna in cerkvena zgodovina" [“Legal, Administrative and Ecclesiastical History"], “Umetnost in obrt" [“Art and Crafts"], “Kulturna in socialna zgodovina" [“Cultural and Social History"] and “Jezikoslovje" [“Linguistics"]. The monograph, which was published in digital form, is also distinguished by rich pictorial content. Co-publisher: Slovensko društvo za preučevanje 18. stoletjaNeznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem je prva monografija Slovenskega društva za preučevanje 18. stoletja. V njej so predstavljeni manj znani pojavi in vidiki 18. stoletja na Slovenskem. Pri nastanku monografije je sodelovalo 23 slovenskih in tujih avtorjev, ki so s prispevki posegli na številna področja, od obče in kulturne do glasbene, umetnostne in literarne zgodovine. Monografija je razdeljena na več poglavij. Uvodu, v katerem so kot splošno izhodišče predstavljene slovenske dežele v 18. stoletju, sledijo še poglavja Pravna, upravna in cerkvena zgodovina, Umetnost in obrt, Kulturna in socialna zgodovina ter Jezikoslovje. Monografijo, ki je izšla v elektronski obliki, odlikuje tudi bogato slikovno gradivo. Soizdajatelj: Slovensko društvo za preučevanje 18. stoletj

Neznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem

Neznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem [The Unknown and Forgotten from the 18th-Century Slovenian Territory] is the first monograph written by the Slovenian Society of 18th Century Studies and presents the less known phenomena and aspects of the 18th-century Slovenian territory. The monograph was compiled by twenty-three Slovenian and international authors whose contributions discuss numerous areas spanning general, cultural, music, art and literary history. It is divided into several chapters. The introduction, containing the presentation of the Slovenian provinces in the 18th century, serves as the basic starting point and is followed by chapters “Pravna, upravna in cerkvena zgodovina" [“Legal, Administrative and Ecclesiastical History"], “Umetnost in obrt" [“Art and Crafts"], “Kulturna in socialna zgodovina" [“Cultural and Social History"] and “Jezikoslovje" [“Linguistics"]. The monograph, which was published in digital form, is also distinguished by rich pictorial content. Co-publisher: Slovensko društvo za preučevanje 18. stoletjaNeznano in pozabljeno iz 18. stoletja na Slovenskem je prva monografija Slovenskega društva za preučevanje 18. stoletja. V njej so predstavljeni manj znani pojavi in vidiki 18. stoletja na Slovenskem. Pri nastanku monografije je sodelovalo 23 slovenskih in tujih avtorjev, ki so s prispevki posegli na številna področja, od obče in kulturne do glasbene, umetnostne in literarne zgodovine. Monografija je razdeljena na več poglavij. Uvodu, v katerem so kot splošno izhodišče predstavljene slovenske dežele v 18. stoletju, sledijo še poglavja Pravna, upravna in cerkvena zgodovina, Umetnost in obrt, Kulturna in socialna zgodovina ter Jezikoslovje. Monografijo, ki je izšla v elektronski obliki, odlikuje tudi bogato slikovno gradivo. Soizdajatelj: Slovensko društvo za preučevanje 18. stoletj

Correlations Between Social and National Mobility in Carniola

The article provides a brief overview of the position of the nobility in Slovenia. First, it focuses on the connection between the nobility and historiography, which from the mid-19th century was increasingly burdened by the national struggles of the past. The findings show that until the mid-19th century the nobility was strongly integrated into Slovenian society, including through the use of the Slovene language, but was then forced into a national definition, and as a rule (with few exceptions) chose to take the German side. More than a change in ethnic identity, a change in social identity was relevant in the early modern period. The new nobility tried as much as possible to adopt and take on a manner of behaviour that suited to their new status. This especially meant the purchase of landed property and forming kinship ties with other noble families. The article concludes with a brief overview of the fate of the nobility in Slovenia after 1918. Rezumat. Articolul oferă o scurtă prezentare a situaţiei nobilimii în Slovenia. În primul rând, se concentrează asupra legăturii dintre mibilime şi istoriografie, care de la mijlocul secolului al XIX-lea a fost din ce în ce mai mult marcată de luptele naţionale ale trecutului. Concluziile arată că, până la jumătatea secolului al XIX-lea, nobilimea a fost puternic integrată în societatea slovenă, inclusiv prin utilizarea limbii slovene, dar apoi a fost forţată să se definească la nivel naţional şi, de regulă (cu câteva excepţii), a optat pentru o identitate germană. Mai mult decât o schimbare a identităţii etnice, o schimbare a identităţii sociale a fost de asemenea relevantă în perioada modernă timpurie. Noua nobilime a încercat pe cât posibil să adopte şi să preia un mod de comportament adecvat noului lor statut. Acest lucru a însemnat în special achiziţionarea de proprietăţi funciare şi formarea de legături de rudenie cu alte familii nobile. Articolul se încheie cu o scurtă trecere în revistă a sorţii nobilimii din Slovenia după 1918. Cuvinte-cheie: Nobilime, Slovenia, mişcare naţională, istoriografie, etnie, mobilitate socială Article: history; Received: 12.12.2023; Revised: 23.12.2023 Accepted: 29.12.2023; Available online: 30.01.202

Auerspergi i njihove veze s Hrvatskom

Prispevek predstavlja rodbino Auersperg v luči njenih povezav s hrvaškimi deželami. Prvi tovrstni stiki segajo že v 15. stoletje, najbolj intenzivni pa so v 17. in 18. stoletju. Preko družinskih povezav in finančnih investicij je bilo v njihovi rodbinski posesti kar nekaj hrvaške zemlje, predvsem v Istri in Slavoniji. Posebno vrsto stikov predstavlja vojaško udejstvovanje Auerspergov na območju nekdanje Vojne krajine, kjer so branili cesarstvo pred turškimi vpadi. Auerspergi tako predstavljajo pomemben element hrvaške zgodovine.Auerspergi, koji su po svome izvornom dvorcu nazvani i Turjaški, bili su u prošlosti jedan od najstarijih i najutjecajnijih plemićkih rodova na slovenskom području. Iako orijentiran pretežito na Kranjsku, taj je rod sa svojim brojnim granama i povezanošću ostavio neizbrisiv trag i u drugim pokrajinama nekadašnje Habsburške Monarhije. Prvi doticaji Auersperga s hrvatskim zemljama počeli su već u 15. stoljeću, kad je Engelhard iz Turjaka na temelju obiteljske ekspanzionističke politike izvršio “prodor” i do Samobora. Tamo je dulje bio feudalni posjednik. Naslijedio ga je sin Pankrac, koji se vjenčanjem s Anom Frankopan i rodbinski povezao s hrvatskim plemstvom. U 16. stoljeću doticaji su Auersperga s hrvatskim područjem imali više vojničko obilježje. Kao predani vojnici i sposobni zapovjednici preuzimali su mjesto vrhovnog zapovjednika Vojne krajine (prije svega Hrvatske krajine). Njihovi vojnički pothvati – junačka smrt baruna Herbarda kod Budačkog 1575. i pobjeda kod Siska pod zapovjedništvom Andreja Auersperga 1593., koja je imala veliki odjek – zapisani su u anale hrvatske i srednjoeuropske vojne povijesti. Od 17. stoljeća dalje Auerspergi su se u hrvatskim zemljama nametnuli i kao zemljoposjednici. Knezovi Auerspergi preuzeli su Pazinsku grofoviju i neka okolna vlastelinstva, koje su kao alodijalni posjed zadržali do 20. stoljeća. Njihovi grofovski rođaci, i to ponajviše oni koji su imali posjed u jugoistočnom dijelu Kranjske, s hrvatskougarskim plemstvom i rodbinski su se povezivali. Na taj način Auerspergi su u vlasništvo dobili nekoliko hrvatskih posjeda – najvažniji dobitak bili su Samobor, Rasinja i Bosiljevo. Od 18. stoljeća dalje doticaji između Auersperga i hrvatskih područja polako zamiru, a u određenoj mjeri živnuli su u drugoj polovici 19. stoljeća, nakon stvaranja Austro- Ugarske, kad je položaj Ugarske, a time i Hrvatske dosta ojačao. Tada su Auerspergi počeli slijediti smjernice koje se iskazuju u obiteljskoj politici ostaloga austrijskog plemstva, pa se često odlučuju za životne partnere iz redova hrvatsko-ugarskoga plemstva. Auerspergi su tako na hrvatska područja jako utjecali ne samo kao zemljoposjednička gospoda, nego i kao njihova organska, biološka komponenta. Upravo na primjeru roda Auersperga može se, na jednoj strani, naglasiti utjecaj plemstva na politički, gospodarski i kulturni razvoj zemalja, a na drugoj strani, može se odrediti i nadnacionalna i povezujuća uloga plemstva, koja je dan-danas osobito aktualno pitanje u ujedinjenoj Europi

Korespondenca kot kronikalni vir – primer pisem Franca Franza

Jožef Kalasanc baron Erberg (1771–1843), bogat zbiratelj in mecen, ki je imel povezave s samim dunajskim cesarskim dvorom, je zadnja leta svojega življenja preživel v prostovoljni osami v svojem dvorcu v Dolu pri Ljubljani. Vseeno je hotel biti obveščen o dogajanju, zato je kot informatorja najel stotnika avstrijske vojske po imenu Franc Franz (1779–1840), ki je upokojenska leta preživljal v Ljubljani. Franz je tako Erbergu med letoma 1832 in 1840 skorajda vsakodnevno pošiljal pisma in na ta način ustvaril nekakšno kroniko bidermajerske Ljubljane. Čeprav ob omembi kronik običajno ne pomislimo na pisma oziroma korespondenco, lahko Franzevo korespondenco uvrstimo med vire kronikalnega značaja, saj gre za tekste v vezani obliki, ki prinašajo zgodovinsko pričevanje o dogajanju v določenem prostoru in so ve­likokrat zaznamovani z osebnim pogledom pisca. Vsebinsko gledano je v Franzevih pismih Erbergu največ lokalnih novic o Ljubljani in njenih prebivalcih, pretežno o ljubljanski visoki družbi (plemstvo in visoko meščanstvo), ki jo je Erberg poznal osebno, pa tudi sam Franz se je gibal v njej in je lahko poročal iz prve roke. Nižji sloji so omenjeni redkeje, ponavadi v povezavi s kakšnimi nesrečami, zločini ali nasilnimi smrtmi. Franz je obširno poročal o boleznih, družabnih prireditvah v Ljubljani, gledaliških predstavah, s pomočjo dopisnikov iz tujine pa je poročal tudi o dogajanju iz drugih delov monarhije. Če torej vsebino Franzevih pisem povzamemo s časopisnimi rubrikami, lahko rečemo, da je v njih veliko kulture, družabnega življenja, rumenega tiska in črne kronike, precej manj pa je politike, sociale in gospodarstva

Auerspergi i njihove veze s Hrvatskom

Prispevek predstavlja rodbino Auersperg v luči njenih povezav s hrvaškimi deželami. Prvi tovrstni stiki segajo že v 15. stoletje, najbolj intenzivni pa so v 17. in 18. stoletju. Preko družinskih povezav in finančnih investicij je bilo v njihovi rodbinski posesti kar nekaj hrvaške zemlje, predvsem v Istri in Slavoniji. Posebno vrsto stikov predstavlja vojaško udejstvovanje Auerspergov na območju nekdanje Vojne krajine, kjer so branili cesarstvo pred turškimi vpadi. Auerspergi tako predstavljajo pomemben element hrvaške zgodovine.Auerspergi, koji su po svome izvornom dvorcu nazvani i Turjaški, bili su u prošlosti jedan od najstarijih i najutjecajnijih plemićkih rodova na slovenskom području. Iako orijentiran pretežito na Kranjsku, taj je rod sa svojim brojnim granama i povezanošću ostavio neizbrisiv trag i u drugim pokrajinama nekadašnje Habsburške Monarhije. Prvi doticaji Auersperga s hrvatskim zemljama počeli su već u 15. stoljeću, kad je Engelhard iz Turjaka na temelju obiteljske ekspanzionističke politike izvršio “prodor” i do Samobora. Tamo je dulje bio feudalni posjednik. Naslijedio ga je sin Pankrac, koji se vjenčanjem s Anom Frankopan i rodbinski povezao s hrvatskim plemstvom. U 16. stoljeću doticaji su Auersperga s hrvatskim područjem imali više vojničko obilježje. Kao predani vojnici i sposobni zapovjednici preuzimali su mjesto vrhovnog zapovjednika Vojne krajine (prije svega Hrvatske krajine). Njihovi vojnički pothvati – junačka smrt baruna Herbarda kod Budačkog 1575. i pobjeda kod Siska pod zapovjedništvom Andreja Auersperga 1593., koja je imala veliki odjek – zapisani su u anale hrvatske i srednjoeuropske vojne povijesti. Od 17. stoljeća dalje Auerspergi su se u hrvatskim zemljama nametnuli i kao zemljoposjednici. Knezovi Auerspergi preuzeli su Pazinsku grofoviju i neka okolna vlastelinstva, koje su kao alodijalni posjed zadržali do 20. stoljeća. Njihovi grofovski rođaci, i to ponajviše oni koji su imali posjed u jugoistočnom dijelu Kranjske, s hrvatskougarskim plemstvom i rodbinski su se povezivali. Na taj način Auerspergi su u vlasništvo dobili nekoliko hrvatskih posjeda – najvažniji dobitak bili su Samobor, Rasinja i Bosiljevo. Od 18. stoljeća dalje doticaji između Auersperga i hrvatskih područja polako zamiru, a u određenoj mjeri živnuli su u drugoj polovici 19. stoljeća, nakon stvaranja Austro- Ugarske, kad je položaj Ugarske, a time i Hrvatske dosta ojačao. Tada su Auerspergi počeli slijediti smjernice koje se iskazuju u obiteljskoj politici ostaloga austrijskog plemstva, pa se često odlučuju za životne partnere iz redova hrvatsko-ugarskoga plemstva. Auerspergi su tako na hrvatska područja jako utjecali ne samo kao zemljoposjednička gospoda, nego i kao njihova organska, biološka komponenta. Upravo na primjeru roda Auersperga može se, na jednoj strani, naglasiti utjecaj plemstva na politički, gospodarski i kulturni razvoj zemalja, a na drugoj strani, može se odrediti i nadnacionalna i povezujuća uloga plemstva, koja je dan-danas osobito aktualno pitanje u ujedinjenoj Europi